Corporaties zijn aangewezen als startmotor van de energietransitie. De woningvoorraad moet duurzaam worden. Waar begin je? Leidse corporatie Ons Doel heeft grote ambities en is flink aan het pionieren geslagen. Bestuurssecretaris Miriam van Dijk neemt ons mee in hun zoektocht. “Het vraagt om durf. Soms moet je gewoon ergens induiken met elkaar”.
Waar begin je als je je woningvoorraad wil verduurzamen?
Ons Doel is hier al heel lang geleden mee begonnen. Onze collega Bernard Sparnaaij, die nu met pensioen is, was al heel vroeg met duurzaamheid bezig en heeft dat helemaal uitgerold. Ons Doel heeft ervoor gekozen om steeds in combinatie met onderhoudsmaatregelen ook een duurzaamheidsslag te maken. Denk aan dubbel glas plaatsen, buitengevelisolatie toepassen of spouwmuren na-isoleren. Hierdoor hebben we eigenlijk al in 2018 gemiddeld energielabel B gehaald voor onze woningen. Wij waren er dus al veel eerder mee bezig, waardoor we nu eigenlijk best goed zijn voorbereid op die energietransitie.
Hoe kwam het dat jullie al ver voor de plannen die er nu liggen al zo met duurzaamheid bezig waren?
We wilden graag goed voorbereid zijn op de toekomst. De huurders waren ook heel belangrijk daarin. Voor hen willen we graag comfort en betaalbaarheid. Als je de woningen goed isoleert dan gaat de energierekening ook omlaag.
Dat is nog heel erg een zoektocht. Dat bleek ook wel uit de routekaart die W/E adviseurs voor ons heeft opgesteld. Die geeft richting maar is nog niet in beton gegoten. Ons hogere doel is CO2 neutraal in 2050. Van het gas los is daar natuurlijk een onderdeel van. Die opgave kunnen we niet alleen want daarin zijn we ook afhankelijk van wat de gemeente voor richting geeft in haar warmtevisie.
We zijn begonnen met een aantal pilots te doen. We hebben bijvoorbeeld een paar jaar geleden een woning uit 1925 all-electric gemaakt. Hierdoor konden we meer leren over de techniek, die daar voor nodig is en we ontdekten tegen welke knelpunten je aan kunt lopen. We durven zoiets een keer te proberen en al doende leren we. Het traject naar CO2 neutraal is nog niet van begin tot eind uitgestippeld.
In Leiden Zuid West zijn jullie op dezelfde manier een project in gegaan, kun je meer vertellen over die aanpak?
Jazeker. Dat is eigenlijk ook ontstaan uit het idee: kunnen we het niet een keer proberen? In dit geval of een kleinschalig warmtenet haalbaar zou zijn. Het gebied bestaat uit verschillende woningtypen: eengezinswoningen en gestapelde bouw. Met woningen uit verschillende bouwperiodes, uit de jaren 60 en woningen van nu. Het idee was om te kijken wat de mogelijkheden zijn om de woningen daar van het gas af te halen en een kleinschalig warmtenet aan te leggen.
De woningen in dit complex zijn al goed geïsoleerd en de opgave richt zich dus echt op de warmtetransitie. De gemeente Leiden heeft de totale wijk aangewezen als een geprioriteerde wijk om van het gas af te gaan en een warmtenet is de voorkeursoplossing. Dit project gaat over een klein deel van de wijk.
Het idee is omarmd door de andere corporaties en de gemeente Leiden, en gezamenlijk is een aanvraag voor de Proeftuin Aardgasvrije Wijken gedaan. Samen willen we onderzoeken wat de kansen van een kleinschalig warmtenet zijn.
Hoe belangrijk is samenwerken in dit proces?
Ons Doel heeft de kennis natuurlijk niet in huis. Daarom hebben we W/E gevraagd om voor ons onderzoek te doen. Inmiddels zijn de andere partijen ook aangesloten en is het een beetje in een stroomversnelling geraakt. Dat is heel leuk om te zien. Je loopt best gauw tegen dingen aan waar je andere partijen bij nodig hebt. Deze proeftuin is bij uitstek de kans om samen op onderzoek uit te gaan.
Wat leer je hiervan?
Heel veel. We leren hoe de technische en fysieke kant van zo’n transitie in elkaar zit. Hoe je bijvoorbeeld verschillende trajecten (rioolvervanging en aanleg warmtenet) op elkaar afstemt en waar je dingen kunt combineren. Hoe ga je om met het aansluiten van de oude bouw en de nieuwe woningen? Hoe zit het financieel in elkaar en wat betekent het voor de betaalbaarheid van warmte voor onze huurders. Dat is uiteindelijk het belangrijkste; wat betekent het voor de huurder? En hoe krijg je die enthousiast voor iets dat toch eigenlijk wel een abstract verhaal is. Energietransitie, een warmtenet. Het is voor veel mensen nog een ver van je bed show. Maar het is wel heel belangrijk dat je de bewoners hierin meekrijgt.
Wat we ook met W/E nog verder willen onderzoeken is wat de opties zijn die we hebben voor een warmtenet. We willen graag naar mogelijke alternatieven kijken zoals verschillende exploitatie modellen en bronnen. Ik denk dat we van dat onderzoek ook weer heel veel kunnen leren.
Wil je tot slot nog iets meegeven aan corporaties die ook aan de slag willen gaan?
Het is een ingewikkeld onderwerp. De gemeente heeft de antwoorden nog niet, de corporaties ook niet. Het vraagt wel wat doorzettingsvermogen en vertrouwen in elkaar dat het gaat lukken. Ga niet om die reden afwachten, want dan blijf je maar stil staan. Zoek naar gezamenlijke ambitie om aan de slag te gaan. We krijgen pas iets op gang door te gaan doen. Je moet af en toe ook maar gewoon ergens induiken met elkaar.