Duidelijke randvoorwaarden
Zelf ben ik er groot voorstander van om integraal naar de duurzaamheidprestatie van een gebouw te kijken, zoals bijvoorbeeld gebeurt met GPR Gebouw. Juist wanneer je vanuit een brede blik, verschillende onderwerpen in samenhang bekijkt kan je de juiste keuzes maken. De zorgelijke huidige situatie vraagt echter wel om hele duidelijke randvoorwaarden om de CO₂-uitstoot op korte termijn te verlagen.
De grootste uitdaging ligt bij de bestaande bouw. De reductie van CO₂-uitstoot in de gebouwde omgeving is vooral te bereiken door het energieverbruik te verminderen. In nieuwbouwprojecten speelt het energieverbruik een kleinere rol; daar ligt de belangrijkste winst in het beperken van de uitstoot door zorgvuldige materiaalkeuzes.
“De tijd van experimenteren is voorbij: er zijn inmiddels meer dan genoeg pilots en voorbeeldprojecten die laten zien wat werkt.”
Versnellen verduurzaming bestaande bouw
De uitstoot van broeikasgassen in de bestaande bouw is grotendeels CO₂ en komt vooral door het verbruik van gas. Hier kunnen we iets aan doen door gebouwen beter te isoleren, minder energie te gebruiken en over te stappen van aardgas naar duurzame vormen van energievoorziening.
Op de korte termijn hebben we meer aan het verlagen van het energieverbruik op grote schaal of over hele portfolio’s dan een beperkt aantal gebouwen vergaand verduurzamen. Het is nodig om eerst grote stappen te zetten omdat het simpelweg te veel tijd kost om het gebouw voor gebouw in één keer goed te doen. Daarbij is het van belang om effectief te sturen op de juiste maatregelen en ook de impact van de materialen in kaart te brengen. In het geval van ingrijpende maatregelen is het uiteraard relevant om breder te kijken naar thema’s als gezondheid en klimaatadaptatie.
“Het is nodig om eerst grote stappen te maken omdat het simpelweg te veel tijd kost om het gebouw voor gebouw in één keer goed te doen.”
Zorgvuldige materiaalkeuzes nieuwbouw
De uitstoot van broeikasgassen bij nieuwbouw zit vooral in het materiaalgebruik. Uit de CO₂-barometer van het Lente-akkoord 2.0 blijkt dat er afgelopen jaren weinig voortgang is behaald in de gemiddelde CO₂eq-emissie per m² BVO van een nieuwbouwwoning. De totale CO₂eq-uitstoot door materialen bij nieuwbouwwoningen is wel afgenomen maar dat komt vooral door het lagere bouwvolume dan eerdere jaren. De meeste gebouwen worden nog steeds gebouwd op het niveau van het Besluit bouwwerken leefomgeving (Bbl), met een meer dan dubbele CO₂eq-emissie per m² BVO dan wat er op dit moment in de praktijk haalbaar is.
“Als we er niet in slagen om de totale CO₂-uitstoot sterk te reduceren is ook het budget om binnen de 1,7 ºC opwarming te blijven binnen een aantal jaar verbruikt.”
Dit vraagt om bewuste keuzes over het aantal nieuwe gebouwen, voor welke doelgroepen en met welke materialen we bouwen. Hoe meer we willen bouwen, hoe ambitieuzer de gebouwen moeten zijn. Maar ook hoe kleiner we bouwen, hoe meer we kunnen bouwen binnen hetzelfde CO₂-budget. Het belangrijkste is echter dat we kiezen voor materialen met een lagere milieu impact. Bijvoorbeeld door te kiezen voor biobased materialen daalt de uitstoot en wordt er ook CO₂ opgeslagen.
Monitoring en sturing
Op dit moment wordt er helemaal niet gestuurd op de totale CO₂-uitstoot van materialen bij nieuwbouw, er is alleen een MPG-eis voor woningen en kantoren. Er wordt gewerkt aan de eis ‘whole life cycle global warming potential (WLC-GWP)’, die integraal kijkt naar de CO₂-uitstoot als gevolg van energie én materiaalgebruik in gebouwen. Hier kan al wel aan gerekend worden, bijvoorbeeld met GPR Materiaal maar het klimaat kan niet wachten totdat deze eis in 2030 in werking treedt. Het is daarom cruciaal voor het sturen op de totale CO₂-uitstoot van materialen dat bij de uitbreiding van de MPG-wetgeving ook een landelijke monitoring wordt opgetuigd, inclusief een systeem voor kwaliteitsborging.
Geen tijd te verliezen
De randvoorwaarden die nodig zijn kunnen het beste verankerd worden in wetgeving, om iedereen mee te krijgen werken eisen beter dan ambities en convenanten. Vooral de slechtst presterende woningen in de bestaande bouw vragen om prioriteit. Als die worden aangepakt is er een grote besparing van het energiegebruik en CO₂-emissie te realiseren.
De opgave is groot, maar helder: elk jaar honderdduizenden woningen verduurzamen. Door dit te combineren met splitsen, optoppen en transformeren pakken we meteen het woningtekort effectief aan. We hebben geen tijd te verliezen.
