Wat is er nodig om de verduurzaming van onze bestaande woningvoorraad aan te pakken? Een andere manier van samenwerken, betogen ketenpartners ZOwonen, Van Wijnen en Heijmans. Met behulp van stichting W/E adviseurs zetten ze al flinke stappen.
Tekst: ketenpartners – Foto’s: Heijmans.
Over twaalf jaar moet een fors aandeel van het aantal woningen van het aardgas af zijn en ruim twintig jaar verder is de hele gebouwde omgeving klimaatneutraal. Dan zijn onze dorpen en steden tevens klimaatadaptief: groener, met meer ruimte voor water en biodiversiteit. Zo ziet onze leefomgeving eruit als het ons lukt internationale klimaatakkoorden en nationale doelstellingen te halen. Daarin speelt de bouw een voorname rol. Terwijl de sector voor een flink aantal uitdagingen staat: van vergrijzing tot stijgende bouwkosten, van capaciteitstekort tot een gebrek aan innovatie. Experts verwijten de bouw dat ze te weinig duurzame woningen neerzet en de renovatie van bestaande huizen te langzaam gaat. En draagt de sector eigenlijk bij aan een circulaire economie?
Mission impossible? Misschien, maar niets doen is helemaal geen optie, zeggen de vier vertegenwoordigers van bedrijven die de krachten hebben gebundeld: Saskia Pijnenburg, Stijn Groen en Mischa Coenen. Met Thijs Kurstjens van W/E adviseurs zijn zij de drijvende krachten achter de ketensamenwerking tussen bouwbedrijven Heijmans en Van Wijnen en de Limburgse corporatie ZOwonen.
Tot 2026 is afgesproken dat de partijen aan de vernieuwing en verduurzaming werken van duizenden woningen in de regio Sittard Geleen. Dat gebeurt in een projectoverstijgende vorm van samenwerking, waarin ZOwonen zich als opdrachtgever onderdeel maakt van de keten. De combinatie van meerdere marktpartijen binnen de ketensamenwerking zorgt dat er maximaal wordt ingezet op prestatie, kennisontwikkeling en -deling, openheid en elkaar scherp houden. “Eigenlijk opereer je samen als één bedrijf”, aldus Heijmans-manager Innovaties en Marketing, Saskia Pijnenburg.
De ketensamenwerking is nu twee jaar onderweg, wat zijn de ervaringen? Dat er een cultuurverandering nodig is in alle organisaties, delen de aanwezigen. Saskia: “Veel van mijn collega’s bij Woningbouw werken aan tenders, en dat ik hier veel uren instop zonder direct zichtbaar resultaat, zorgt wel eens voor onbegrip. Terwijl dit een investering is: een geleidelijk proces zonder winnaars of verliezers. Het is een ontdekkingsreis, we leren allemaal erg veel. De gedragsverandering bij collega’s en ketenpartners is al gaande.”
Ook voor de corporatie? Die is als maatschappelijke organisatie met woningbezit als eerste aan zet in de verduurzamingsoperatie. Mischa Coenen, vastgoedbeheerder bij ZOwonen, beaamt dat via ketensamenwerking hun doel binnen handbereik komt: tevreden huurders in toekomstbestendige en betaalbare woningen.
“Ketensamenwerking vroeg ons om anders te acteren. Heldere doelen stellen, die voldoen aan maatschappelijke eisen, de routekaart van Aedes en aan de wensen van onze huurders. Door goed na te denken over wat we willen meten, kunnen we de uitvoering centraal en efficiënt aansturen.”
“En we kozen er bewust voor een onderscheid maken in portefeuille- en projectdoelen. Eerst het thema integreren in de portefeuillestrategie, vervolgens de tactische vertaling maken in asset management en die uiteindelijk operationeel uit te voeren. Daarmee heb je een goed overzicht en zijn de projecten de middelen om onze portefeuilledoelen te halen.”
Samen stelden de ketenpartners doelen op en een methode om de duurzaamheid van de woningen zichtbaar te maken: de GPR-score. Leverancier van deze in Nederland veelgebruikte meetmethode, W/E adviseurs, helpt de ketenpartners hiermee duurzaamheidsprestaties te communiceren en te monitoren.
Thijs Kurstjens van W/E adviseurs stelde met Mischa en zijn collega’s routekaarten op, die inzicht geven in hoe duurzaamheidsprestaties, CO2-uitstoot en euro’s zich gedragen in de tijd. “Alle 14.000 woningen zijn geclusterd in groepen met dezelfde eigenschappen, zoals typologie, kenmerken en energieprestatie. In feite is van ieder huis een footprint gemaakt: wat draagt het bij aan de CO2-uitstoot en hoe is deze terug te dringen?”
Mischa vult aan: “Een mooie risico-analyse voor de verduurzaming dus. Je zet je voorraad uit in de tijd via het thema energie en zo ontstaat een routekaart. Natuurlijk kijk je ook naar hoe courant de voorraad is. Zijn deze huizen over tien jaar afgeschreven? Is het dan nog de moeite waard ze te verduurzamen? Waar kies je voor ‘quick wins’, zoals isoleren, en waar voor maximale inzet, zoals warmtepompen? Of is sloop en vervangende nieuwbouw een efficiëntere oplossing? Zo geeft het strategisch voorraadbeleid inzicht in de resultaten en het tempo. Je kunt de opgave hiermee simuleren om te kijken of de doelen worden gehaald.”
Stijn Groen, commercieel manager bij Van Wijnen, reageert: “En dat is voor ons bouwbedrijven fijn, want het is meteen duidelijk wat er van ons wordt verwacht op technisch vlak. Doordat je projectoverstijgend bedenkt hoe je de clusters aanpakt, werk je slimmer, sneller en verminder je faalkosten.”
De corporaties zijn gehouden aan het sectorconvenant van overkoepelende organisatie Aedes, maar kunnen de verduurzaming zelf versnellen als daar ruimte en geld voor zijn. Thijs ziet dat corporaties vaak eigen KPI’s toevoegen aan het door hen geleverde dashboard, zoals een gezond binnenklimaat of materiaalgebruik. “Als zij veel data over de gebouwen transparant maken in een voor alle partijen werkbaar systeem, en daar doelen aan koppelen, prikkel je het ondernemerschap van de bouwbedrijven, die op die situaties kunnen anticiperen.”
“Eigenlijk ontwikkel je een nieuw bedrijfsmodel in plaats van tegen elkaar te vechten in tenders”, besluit Saskia. “In deze ketensamenwerking gaat het om ondernemerschap en kennisuitwisseling. Gooi je bedrijfsprocessen open en wees transparant over wat je goed kunt en wat niet. Dat is nodig voor vertrouwen, want als dat er niet is, heb je geen samenwerking. En zonder samenwerking halen we die duurzaamheidsdoelen nooit.”
